Waxaa jirta maah maah Soomaaliyeed oo caan ah-Tuugsiga waa Nooc ka mid ah Habaarka. Sidoo kale maamul xumida waa nooc ka mid ah jaahilnimada, micnahu haduu abahaa jaahil ahaa in aad adiguna iska dhaadhiciso in aad jaahil tahay maahan.hadii ay labdaas iskaka kaa darsontana amaba qasmaane weligaa ma arkeysid iftiinka maalinta jira "never see the light of day",midka habenkiina warkiisaba daay. qofkii siyaasada ku jira noocey doonto ha noqotee ee aan aqoonin sida bulsho amaba umad loo hogamiyo aqliguna ka galay halka ugu hoseysa bulshada ka hor leexo intaas naftaada ugu nasteexeey, maxaa yeelay umad sanado dhan mustaqbalkoda lagu ciyaaro hadane ku nool dhul iyo degaan barwaaqo ah  oo kii hogankeda sheganayey, kii mediyaha ku jiray ee Kamirada la cararayey, kii amniga qabilsana dhamantod wada tugsanayan oo degaankooda waxa ugu xun ka soo duubayo si dad kale ugu tuugsadan taasi oo la mid ah amaba xaqiiqadeedu tahay in hadii meel mugdi ah kaliya 3 maalmood laguugu haayo aad indha beeleyso micnahu waa (In complete darkness for more than three days can cause blindness),maxaad u maleyneysaa bulsho mudo 30 sano ah aan nidaam iyo kala danbeyn loo diyaarin kuwa jogana uu midkasta ka tago isagoo ku dul shaqeystay oo ku dul tuugsaday magacooda.

War jaahilnimada aan dhamaadka laheyn inta la joojiyo ninkasta degaankiisa ha soo qurxisto kuwa Hiiraan State waxaan leenahay inagu boqolkiiba boqol waan hubnaa in dhulka Hiiraan State loo soo shaqo tagi doono mamaulka dhismahiisa hala dhameystiro. waxaana weliba u raacineynaa shaqsiyaad badan horta intaadan bulsho in aad hogaamisaan ku riyootaan aqligu idiinka gelin marka hore ( Nafiina wax bara- amaba hadaan si kale u dhigno educate yourself).

News in Somalia,Africa and Around the world-Thursday, December 14,2023-Wow what a great day for millions of Somali's. In 60 kii sano ee ina dhaaftay wiilkii iyo gebedhii Somaliyed ee dhalatay iyagoo maanta ku jira da'da howlgabka amaba ku dhaw yahiin ay iyaga,wiilka iyo gebedha Soomaaligaa ee ifka caawa imaday amaba hada kedib imaan doona

ay mustaqbalka dalkooda u siman yahiin waxaa la dhihi karaa tagtay waaba tagtay timaado sidii looga fa'ideysan lahaa ayaa ah muhiimada.yacni weli waanu aamini la nahay in Somaliya deyntii laga cafiyey,waa wax lagu farxo xaqiiqadii weliba siweyn loogu farxo,maxaa dalkaan wiil iyo geber Soomaali ah amaba hooyo iyo aabe Soomaali ah oo ka mi daha qeybaha ay ka kooban yahiin bulshada oo u soo halgamay uga tagay ciil iyo calool xumo markii ay arkeen qeyraadka ku jira dalkooda iyo mushkilada aysan muteysan ee ay ku jireen shacabka dalkooda..........

Waan bogaadineynaa cidkasta oo arinkaan xitaa hal maalin ku darsatay fikir haduu yahay muwaadin Soomaaliyeed oo rag iyo dumarba leh amaba xitaa qof ajaanib ah oo dalkena sidii uu mar kale cagahiisa iskugu taagi lahaa kala shaqeeyey hadba dowladahii dalkeena soo maray oo ay ugu danbeeyeen dowladii midaan ka horeysay iyo mida haatan jirta.

Ogow maareynta siyaasada dalka iyo hagaajinta dowladnimada muhiim maahan inta maanta joogta oo lagu mashquulo,waxaa dhici karta in xiliga loo baahan yahay in dalka la hormariyo waqtiyada kala duwan ee inagu soo wajahan mustaqbalka in ay yimaadaan rag iyo dumar amaba wiilal iyo gebdho muwaadiniin Soomaaliyeed ah oo aan hada siyaasada ku jirin laakinse hada ka mid ah shacabka caadiga ah ama ha noqdaano kuwo hada tacliin ku jira amaba ha noqdaano kuwo hada kedib qorsheynayo iney qeyb ka noqdaan hagaajinta dalkooda.

Dalka Soomaaliya 30 kii sano ee ina dhaaftay waxii ka danbeeyey bur burkii dowladii dhexe xaaladiisa maalinba meel ayey soo joogtay waxeyna la mid aheyd  hadaan si kooban ugu qeexno shacabka dalkeena weliba qofkii si degan u aqriyo uu si wanaagsan u fahmi karo,

Dalku waxuu ahaa sida Hooyo Soomaliyeed oo sabool ah heysatana labo cunug oo mataano ah oo weliba agoon ah,sida! kaba soo qaad ( tusale), labo wiil amaba labo gebdhod oo ay miduna subaxii amaba aroortii ku tirahdo iskuulka ku aada dharkaan, markii ay gelinka hore soo dhameystaane galabtii ku tiraahdo midka kale orod oo dharkii walaalkaa subaxii iskuulka ku soo dhigatay adiguna galabkii ku soo dhigo,ileen waa hooyo sabool ah caruurteedana aan la dooneyn noloshas iney ku nooladan caruurta ay dhali doonan oo la dooneysa waxbarasho.

Ogow wadanka ay daruufahaas ka jireen waa Soomaaliya oo aanu ognahay qeyraadka ku jira amaba uu leeyahay dal ahaan.Hadaba si uusan qoraalku inoola dheeraan xili ay madaxda qaranku iyo madaxdii hore qaar ka mid ah ka hadleen guusha taariikhiga ah,hadane waxaa weli inoo soo socda warbixinadii oo dhameystiran maadaama uu dalku galay mustaqbal iftiin badan inagoo ku rajo weyn wax badan oo wanaag ah in ay jidka ku soo jiraan.

Sidoo kale waxaan qoraal xiiso leh ka soo diyaarin doonaa ciidamada qeybahoda kala duwan markii uu dalka ku soo laabto madaxweynaha Soomaliya oo aanu sugeyno soo dhaweyntiisa isaga iyo waftiga ku wehliya booqashada ,dalka iyo dadka Soomaaliyeed waxey u baahnayen kaliya wax yar oo ay cagta dhulka la helaan, yacni culeyskaan hada laga dulqaaday oo mar uun soo mara maanta ayaa la hayaa furahii guusha. waa xiligii la maali jiray abwaaniinta iyo fanaaniinta qaranka waxiiba ka nool inagoo og iney yahiin kuwa dalkooda jecelaa weligood ilaa maantana jecel.bal aanu waxoogaa ku sii nasano qudbadaha madaxda qaranka.la soco wararkeena danbe.

News in Somalia, Africa and Around World,Friday, November 24,2023-1-Waxaan u soo joognay dowlad dhan oo dhisan oo la bur buriyo 1988-9991.2- Waxaan u soo joognay qab qable dagaal. 3- Waxan u soo joognay qabiilo dalka la yimid argagixiso.4- Waxan u soo joognay baarlamano iyo xildhibaano ay Soomaalida magacyo kala duwan ugu yeeraan.

5- Maanta waa ka duwan tahay waxane noogu yab badnaa in mid ka mid ah wadamada dalka Soomaaliya bur buriya ee siyasiyiinta Soomalida mushaarka siiya siyaasi u dhashay dalkoda

laga soo xigtay inuu yiri ( Somaliya waxaa ka jira barlaman aan waxbo dhamin),...sawirka

aad aragtaan. waxaan maqli jirnay berikii aanu soo korynay hebel waxuu dhaqdaa sedaxda duunyo ( Geel, Lo iyo Ari). Ogaada Been siyaasadeed intaba uu bini'aadam sameeynayo wey jireysaa weligeed amaba waxa afka qalaad lagu yiraahdo (Fake policy will exist as long as humans do; they have existed ever), waxaase mida dalkaad aiyo dadkaad aqatarta gelineysa ee ku dhisan qabyaa;ada, danaha shaqsiga iyo kooxeysiga ka hortagi kara amaba beeneyn karo shacab damiir leh.weligaa miyad aragtay dad nool oo aan ifka weli ka tagin oo dushoda lagu bayacayo dhulkooda, dekedahooda iyo sharaftooda.Somaliya  weligeed wey jirtay weyna jiri doontaa,weliba waanu ognahay halka uu hogaamiyaha bad baadin doona ka imana dono sikasta oo maanta leyskaka indha tiro in degaankaas laga keeno, waqti aan leyska indha tiri karin ayaa imana doonta yaan la sugi waayin Soomaaliyeey, ku bishaareysta sida ay maanta kuwii dalka keenay argagixisada ugu dhiban yahiin nolosha dunida ayey kuwan dalaaliinta ahne ay nolol mida ugu xun ku danbeyn doonaan ayuu yiri mid ka mid ah waxgaradka Soomaaliyeed,Waa wax horey u dhacay hada kedibna dhici doona benkasta oo ay shaqsiyad, qabiil iyo koox isku sheegto meel ma gaarto.Soomaaliya Hanoolaato.

News in Somalia, Africa and Around World,2023-War reer Hiiraanow wadankaan Khawaarij ayaa la doonayaa in loo gacan geliyo beenta la aqrinaa run ha moodina deegaankiina soo xirta m/weyna Cali Jeytane haku dhawaaqo  Golahiisa wasiirada aduunyada dhan ayaa diyaar u ah reer Hiiraan iney toos u caawiyaan hadii aad tahay muwadin Soomaaliyeed amaba ka jeeda dhulka Hiiraan State waxaad si degan u aqrisaan 10 ka qodob ee aanu ka qornay qeybta hoose.

Madaxda Soomaaliya markii ay gacantooda isku fashiliyaan calaamadaha lagu garto oo inooga muuqda durbaba.Fariintaan waxey ku socotaa bulshoweynta reer Hiraan gaar ahaan m/weynaha Hiiraan State mudane Cali Jeyte Cismaan.Taladaan Qaado maanta.

1-Golaha Wasiirada Dowlad Goboleedka Hiiraan State soo dhiso madaxweyne Xasan Sheikh iyo dadka xarunta Villada joogo isku meel wax uma wadaan, waxeyna mari doonaan  wadadii madaxdii ka horeysay ay mareen dhawaan.Ogow siyaasada midna waa mustaqbal umadeed midna waa mid ku dhisan qabiil iyo

2- Sow ma aragtid sida 2010 ilaa maanta madaxkasta oo timaado bulshada Hiiraan State ugu dul aqoonsaneyso dergaano aan Hiiraan bulsho ahaan iyo taariikh ahaanba dhul ku dhameyn,markii ay xafiiska baneeyaane sida ay kuwii kuwaan ka horeeyey ugu calaacalaan markii aanu joognay maxaan shacabka Soomaaliyeed ugu cadaalad fali weynay oo aanu ugu yaraan rabitaanka reer Hiiraan iskaka indha tirnay amaba u fulin weynay iwm.

3- Dhaqan aad u fool xun oo dalka ka socda kaasi oo ah tuugsi joogtaa oo dunida la tuugsanayo iyadoo ay dadka Soomaaliyeed leeyahiin dhul iyo qeyraad ku filan oo kaliya u baahan in loo helo madax bulshada u maareyso. 

4- Xarunta Villa Soomaaliya oo ay wada joogaan Khawaariij iyo madax Soomaali ah sideed adiga  kaligaa ula dagaaleysaa Kahwaariij weliba qabiil Xawaadle la yiraahdo,hadiise Khawaariij lala dagaalayo miyaa ( General Tawane Axmed Gureey oo ka bar bar dagaalamayey Halgamaa Cali Jeyte oo ahaa nin dowladnimo iyo nidaam doonayo miyaa xilka laga qaadiu lahaa?).Walow oo uu hada dadkiisa markii uu diiday in uu u duleeyo argagixisada iyo kuwa aan dooneyn nidaamka dowligaa sharaf ku joogo dhulkiisa maanta oo uu si ka fican sidii hore ugu adeegayo dadkiisa iyo deegankiisa taasi oo duul u ah shacab weynaha Hiiraan State meelkasta oo ay joogaan.

5- Sidee dal la geliyey dagaal Khawaariij halkii lala dagaali lahaa loogu mashquulayaa ciyaaro iyo wax aan jirin, sow arinku maahan dagaal Kahwaariij looma socdee waa fursad ay ku sii joogaan hala siiyo?.

6- Waxaad is weydiisaa yaa maanta ka mudan Reer  Hiiraan iney noqdaan State rasmi ah- Maxaa  arinkooda looga dhigataa amaba reer Hiiraan loogula dhaqmaa sidii Naag qudbo siro ah oo markii Madaxweyne Cali Jeyt tago Mogdishu qol mugdi ah lookula kulmaa?, MAxuu yahay dulmiga intaas la ek ee ay madaxda maanta joogta u bareersaan oo ay iskaka indha tirayaan rabitaanka reer Hiiraan?.

7- Hadii Khabiilada iyo maamulada dalka ka jira qaarkood iyaga iyo madaxda hogaamineysa argagixiso wada shaqeystaan maxaa reer Hiiraan oo nidaam iyo kala danbeyn doonayo loo lugooynayaa oo markasta loogu dulmiyaa siyaasada dalka oo iyagoo mudo labo sano ka badan ilaa maanta dagaalka KAhwaariijta ku jiraan halkii iyaga ay noqon lahaayeen kuwa tusaale u noqda dalka intiisa kale loogu hagar daameeyaa?.

8- War bal Soomaaliyey muqaalkaan daawada cadaalad darada wadankaan ka jirta 2010 markii ay reer Hiiraan dhisteen maamulkan |Kismayo maamul kama jirin oo wleiba xiligaas waxgarad ka socday Waamo amaba Jubooyinka ayaa reer Hiiraan ku lahaa maamulkan markii aan idinla dhisno inagane waxaan soo wadnaa Jubaland ee nala qaada, dadkii ugu abdnaa ee xafladaas ka soo qeybgalayna wazxey ahaayeen waxgarad ka soo jeeday Jubooyinka. 

9- Bay iyo Bakool ayaa kedib lagu duldhisay,Dhusamareen ayaa lagu dul dhisay reer Hiiraan, hada  Laascaanood ayaa lagu dul aqoonsaday weliba beesha Daarood markii ay arkeen in la aqoonsaday SSC iyaga iyo Digil iyo Mirifle waxey afkooda ka ilaaliyeen in ay magaca Hiiraan State xitaa afka ka shegaan, Mala dhihi karaa dulmikasta waqti ayuu leeyahay Hiiraan waxuu sabab u noqon doonaa in dib loogu laabto magacii Jamhuuriyadii Soomaaliya iyo 8dii gobol ee horey u jiray?.

10- Maxey tahay sababta Reer Hiiraan qofkasta oo wax noqonaya iyo deegaankasta oo dalka ka mid ah oo ay dadkiisu u dhistaan mamaul ay reer Hiiraan ugu farxaan oo ay ugu arkaan iney yahin dad Soomalaiyeeded oo wax dhistay o aan iyaga loogu farxeyn weliba iyadoo la ogyahay taariikhda iyo in Hiiraan ahaa goboladii ugu horeeyey ee lagu aas aasay Jamhuuriyadii |Soomaaliya?. 

11 Maanta waxaan  mareynaa heer Kahwaariijta kuwii aas aasay ay mediyaha ka xayeysiyaan iyagoo weliba xabsiyada loogu isgaarisiinta,halka kuwona ay dowlada ku jiraan,yaa waaye cida beenta loo sheegayo ee la leeyahay waxaa lala dagaalayaa Khawaariij, mise waxaanu waa mashruuc ka dhaxeeya dhawr qabiil amab beelod iyo KAhwariijta dunidana la doonayo in dhaqaalo looga helo?. 

Waxaan talo siineynaa R/wasaare Xamsa iyo madaxwyene Xasan u yera madaxweynaha Hiiraan State halgamaa Cali Jeyte nin ka mudan ka jirtee si rasmi ah ugu dhawaqa in Hiraan yahay State u gaar ah reer Hiiraan, dunidan inta nidaamka iyo kala danbeynta rabto ayaa rabitaankooda loo hogaansamaa, weliba madaxweyne Xasan reer Hiiraan Ugaas Xasan ayaad term-kaadii  hore isku soo dhacdeen hadii qabiilkaada degaanadooda u gacan geliyeen Kahwaariij amaba ay adiga ku lugooynayaan waxaasi waxaasi waa arin u gaar ah adiga iyo qabiilkaada, waxaanu ka hadleyno waa dal la yiraahdo Soomaaliya oo uu ninba meel ku beeray Allaah ayna ku wada nool yahiin Soomaali nidaam doon ah oo donayo iney ku noolaadaan rabitaankooda.

Madaxda maanta joogto waxaan leenahay cadaalad daro intaad sameysaan yeysan adinga le idiin galaafan waa wax horey u dhacay hada kedibna hadey sii socoto dhici doona. Ugu danbeyn  mid waxaan leenahay inta reer Hiiraan State deriska la ah war reer Hiiraan haku fogaanina xumaantooda mustaqbalka waa meesha aad ku baxsan doontaan markii ay State gaar ah noqdaan, waana meesha aad wax badan oo wanaag ah ugab dayan doontaan fowdadaan wey dhamaand meel cidlo ah ayaadna soo istagai doontaan dadka kaliya ee idiin hadli doonana waxey noqon doonaan reer Hiiraan idinku wax waad iskula hari weyseen, inagu lama hadleyno dadka dagaaladan  iyo xiligii colaadaha ku soo bar baaray ee aan taariikhda dalka iyo mida Hiiraan garaneyn ee meelo soke wax ka eegan amaba hada qaar iyaga ka mid ah loo adegsado siyasado guracan oo aysan iyagu mahadin donin mustaqbalka, waxaan la hadleynaa dadka xilkaska ah ee reer Hiiraan deriska la ah ee aqliga u saaxiibkaa. War helaa talo hela

News In Somalia-Sunday, September 24, 2023- Maanta iyo Mar kale dagaalka Khawaariijta iyo siyaasada Soomaaliya, aan ku hormarno dagaalka Khawaariijta.

( Nuruxka oo dhan hadaan soo koobno Khawaariij Waa jabtay),waxaa macquul ah in ay Somaali badan oo badankood sidey jeclaan lahayeen siiba kuwooda khawaariijta la shaqeysta amaba ay isla fashilmeen in ay bulshada hadba brobagaanada ay markaasi meel marin karaan kaliya isku sheegaan taasne waxey guul siyaasaded u tahay dalka iyo dadka Soomaaliyeed,dib u soo aqri qoraalkaan midkii ka horeeyey waxaan ku sheegnay in ay khawaariij isla fashilmeen siyaasad ahaan labo ka mid ah xisbiyada siyaasada oo ay kala hogaaminayeen labo shaqsi oo siyaabo kala duwan horey loogu soo aaminay hogaanka dalka, weliba qoraalkaan si uu malaayiin Soomaaliya xasuus ugu noqdo sawir haka qataano meelna haku qortaano waqtiga aanu maanta qoreyno iyo saacada aad aqrineyso,labadaas xisbi iyo masuuliyiinta hogaaminayaan siyaasada Soomaaliya waa uga dhamaatay oo waxey isla fashilmeen khawaariijta,micnahu waa kaliya iyaga ma fashilmin ee xitaa hadba dowladahii ay beenta siyaasaded u sheegayen ayaa meel cidlo ah taagan mar kale qoraalkaan micno weyn ayuu u sameynayaan shacab badan oo Somaliyed inagaa labadaas xisbi waqti munaasib ah sida ay khawaariijta u buun buunin jireen iyo kalinta ay ku lahayeen waxa dalka ka dhacay qaarkood iyo markii dad gudaha Soomaaliya ka doonayaan beelaha Soomaaliyeed qaaarkood iney arimo iyo siyaasado guracan kala shaqeeyan waxa ay ku dhahaan oo dhan,yaan wax badan oo hada dhacayo la eegin waxaani waa siyaasado Khawaariij iyo kuwa aanu ka hadleyno ee fashilmay iyo hadba shisheyaha qaarkood ee kala shaqeeya ugu talo galeen flim mudo gaaban soconayo. 

Aan u laabano muhimada qoraalkena oo aanu ku soo qaadaneyno madaxweynaha Soomaaliya iyo gudomiyaha barlamanka oo aanu doneyno in aanu siino talo yar oo kooban oo aanu is lenahay waxey joogtaa waqtigeeda.

1- Madaxweynaha Soomaaliya waxaan leenahay hadii aadan horey u laheyn inta aad ku guda jirto dagaalka aad hormudka u tahay ee khawaariijta sameyso meel aad kala socoto amaba waxa afka qalaad lagu yiraahdo ( Situation Room), wadankaan  Soomaaliya ayaa la dhahaa hadey dunida dhan xitaa iskugu tagaan qof uusan Allaah dilin ma dhimanayo reerkasta oo Somali ah si ay dib ugu hantaan dalkooda marnaba ha celin wadankii ajnabi ah ee dalkeena nooga baxayo oo ciidamadiisa naga saarayo fadlan u fududee waa xiliga lagu kala garto hogaamiyaha rasmigaa iyo midka aan aheyn go'aanada uu qaadanayo dalkaan dadka u dhashay ayaa difaacan jiray hada kedibna difaacan doona.

2-Dagaalkaan waa lagu kala haray ma ahan oo kaliya in ay siyaasiyiin iyo shirkado ay suuqa ka baxayaan dhawaan oo kaliya waxaa ka sii daran sida ay khawaariij iyaga dhaxdooda hada isku ugaarsadaan qabiil qabil si kooxkasta ugu harto dhaqalahi shacabka Somaaliyeed laga qaadi jiray mudadii ay dalka ka howlgalayen weliba qoraalkaan kii ka horeyey ayaa ku sheegnay in ay qaarkood dowlada u keeni doonaan kuwooda madaxda ah,kedib markii maleeshiyada iyo kuwa hogaamiyaay kala noqdeen labo garab.

3- Qodobka 3aad waxaan la sugeynaa ilaa 4 meelood oo gacanta khawariijta ka baxayo dhawaan oo ay badankood baneyeen iyo kuwo xoog looga saarayo, kaliya wararka afka dowlada ku baxayo yuusan noqon kuwa fadhi ku dirirka oo kale amaba sida khawaariijta oo kale ee la leeyahay meelaha qaarkood 200 khawaariij ah ayaa lagu dilay iyo wax la mid ah oo aan xitaa meeshii ay duqeynta ka dhacday shacabka la tuseyn ilaa ay khawaariijta kuwooda ugu sareeya dhahaan hadii nala yiraahdo Hiiraan ayaa intaas leydiinka dilay waan aamineynaa laakinse meel kale ma aamineyno maxaa yeelay waa meeshii looga dilay 2700 khawaariij ah.

Aan u soo laabano gudoomiyaha baarlamaanka Soomaaliya mudane Adan Maxamed Nuur ( Adan Madoobe) hadii aad dib u eegto qoraaladii aanu ka sameyn jirnay Koofur Galbeed iyo maamulka ka jira waxaanu markasta talo ku siin jrnay war dadka dhulka u xoreeya, hada maanta halka ay joogto maadaama aad tahay qofkii siyaasada degaankaas ugu sareyey sida ay hada xaalada koofur galbeed ku socoto ma ahan mid mustaqbalka anfaceysa degaanka halka ay hada joogto weliba dadkaasi oo ah dad Soomaaliyeed oo aanu jecel nahay waxaan leenahay fursado badan oo uu shacabka ku kasban karay madaxweyne LaftaGareen tan iyo markii sanadkii tagay dhamadkiisa aad ka odoyeysay heshiiskii siyaasadeed ee uu madaxweynaha Soomaaliya adiga kuu wakiishay oo hada ku ek  amaba ay ka harsan tahay kaliya waqti aan sidaas u badneyn waa naga talo hada meesha ay arinku joogto waa kaliya labo wado.

1- Dib u xoreynta oo mucaarad iyo mucaafid laga qeyb qaato si weliba mug leh.2- Doorashadii lagu qabto waqtigeda weliba si sharaf leh loogu ogolaado mucaaradka iney degaankooda dib ugu laabtaan oo ay halkaa ka ololeeyaan wax badan oo hada muuqda oo qiyaali siyaasadeed ku dhisan ma sii socon doonaan waa hubanti.

2- Mucaaradku waxey Madaxweyne Laftagareen ka heleen fursado siyaasadeed oo aysan heysn sanadkii tagay waxaana sabab u ah markii aan dhinackasta ka eegnay amaba aanu daraasaad ku sameynay labo arimood oo aanu u kala qaadeyno A iyo B.

A- Taageerayaasha madaxweyne Lafta Gareen oo ay badankood kaliya ka soo hartay iney aflagaadeeyaan mucaaradka  taasina waxaa horey ugu soo fashilmay siyaasiyiin heer federal ah, sida inoo muuqatana madaxwyene Lafta Gareen iyo maamuliisa waxey doonaan iyagu waa isku sheegi karaan amaba waa iska dhaadhicin karaan laakinse iney doorasho maraan wey ku qasban yahiin taasi oo lagu kala ogaan doono in ay shacbiyad heystaan sida la sheego iyo in ay mucaaradka ka shacbiyad badan yahiin.

B- Boqolkiiba 70% Shacabka Koofur Galbeed oo aad moodo iney ku noolyahiin dal aan Soomaliya aheyn oo kale oo mararka qaarkood iyagoo xaqiiqada degaankooda ka jirta iska indha tirayo waqti ku luminayo ka hadalka degaano ay dadkii lahaa mar hore nabadeysteen oo aysan xitaa qaarkood joogin khawaariij.

Lafta Gareen qudhiisa maxaa la gudboon?.Waxaa la gudboon in uu inta ay goori goor tahay soo dhaweeyo mucaaradka  arimaha hada taagana intuu hormuud u noqdo uu dhiso gudigii doorashada uuna ogolaado inuu isku diyaariyo doorasho

markaan sidan u hadleyno waxaan ka hadleyno waa maslaxada dadka degaanka oo dhinackasta ka dhiban mudo aad u fogna maalinkasta sidii loo lahaa degaanka ayaa leeydiin xoreynayaa markasta oo talaabo loo baahan yahay in la qaado safaro dibada ah laga aado.war helaa talo hela.

Fiiro Gaar ah- Madaxweynaha Somaliya waxaan leenahay yaan marnaba lagaa mashquulin dagaalka khawaariijta kooxdaan ma ahan iney kaliya iyaga fashilmeen waxey isla fashilmeen siyasiyiin badan iyo weliba wadamo ay siyasiyiintaas been u sheegi jireen si ay kaliya dhaqaalo kooban iyo guryo dibadaha laga dejiyey ugu noolaadaan filamkaas  waa gabo gabo hada.waan kuugu celineynaa dalkaan Soomaali ayaa leh wadankii ciidamadiisa la baxayo ha clein berito fasax markaas ayey Soomaalidu wax iska celinayaan.wadamo waxaa jiraan hogaamiyaashooda laga dhigay fulayiin sidii maalinaksta loogucabsi gelinayey inagaa ku biilna iyo inagaa dhaqaalo kusiina iyo wax la mid ah.waa in loo dhqmaan inu dalku yahay wadan xor ah oo calan, luqad iyo shacab leh............

Talaado,May 24,2022-Waxaan u maleyneynaa in ay maanta inoogu ekeyd isbuucii ay Soomaalida ula baxeen soo dhaweynta madaxwynaha cusub ee dhawaan la doortay mudane Xasan Sheikh Maxamud.Inagoo ka duuleyna qaladaadkii siyaasadeed ee dalka ka dhacay kuwoodii ugu waa weynaa.hadane bal waxaanu maanta isku dayeynaa hadiiba ay talo wax tareyso in aanu siino madaxweynahaan cusub iyo inta ku hareereysan kuwaasi oo iskugu jiraan.Qaar kuraas ka raba,qaar ku xisbi ah,qaar qaraabonimo ula jooga,qaar dowladnimadu ay ku weyn tahay doonayana dalku inuu inoo hagaago ( waase Tiro aad yar), qaar dano ganacsi ka leh, qaar xarunta villada dhax joogideeda iska jecel, qaar shisheeye u shaqeeya oo iyagu arimaha Soomaaliya markii ay noqoto ku jira safka hore.micnahu kuwaas hadii la sii qeexo waa (qof inta ku dila hadane noqda qofka ugu horeeya ee qabrigaada yimaada amaba soo xaadira geeridaada).

Madaxweynaha cusub waxaanu leenahay bal howsha sidey u kala horeysa ayaa loo kala qaadaaye 1- Hadii uu dalka ka maqan yahay qofka aad dooneyso in aad ka dhigto R/wasaarsaha Soomaaliya u yeer si weliba dhaqso ah,hadii uu dalka joogana waxbo ha sugin inta laga gaarayo bisha uu dastuurku kuu siinayo sharciga ee ku dhawaaq.micnahu haduu Farmaajo kakaa baxay xaruntii Villa siyaasadii waxaa weli qasayo wasiiradii iyo shaqsiyaadkii la soo shaqeynayey 5tii sano ee ina dhaaftay ee dalkaan soo qaribay.Bilaa caleyk waqti kale dalkaan iyo shacabkiisa in laga lumiyo uma baahno hadii aad tahay siyaasi inta uusan guleysan ay u degsaneyd qorshe cad oo siyaasadeed oo dalka iyo dadka Soomaaliyeed lagu maamulo loogana bixi karo fowdadii iyo dhibaatadii loo geystay shacabka Soomaaliyeed ku dhaqaaq.

2- Qudbadaadii ugu horeysay waxaa ku jiray ma jiri doonto aargoosi siyaasadeed aargoosi waxaa la yiraahdaa marka qabiil intuu qabiil dulmiyo kii la dulmiyey mudo kedib markii ay fursad helaan isla ficilkii lagu sameeyey oo kale sameeyaan.dalkaan waxaa qaribay oo tacadiyo waaweyn ka geystay waa shaqsiyaad la wada garanayo oo xilal kala duwan ka hayey dowladii hada dhacday ee uu hor joogaha u ahaa Farmaajo .hadii aad inta dhageysato beenta iyo kuturi kuteenka social mediyaha ee fashiliyey siyaasadii madaxweynahii kaa horeeyey oo uu dalku ka dhici waayo isla xisaabtan dhab ah, siiba danbiyada waaweyn ee la yaqaano dadkii geystay amaba aad adigoo dalka mar labaad madaxweyne in aad ka noqoto fursad laguu siiyey aad tacadiyadii iyo ilhaanadii shacabka Soomalaiyeed ee masaakiintaa loo geystay aad iska indha tirto.12 ilaa 24 bilood adigoo aan dalka u diyaarin howsha lagaaga fadhiyo ayuu waqtiga kugu dhici doonaa meel ku qoro.

Qofkii shaleyto danbi galay oo arkaya in aan lala xisaabtameyn berito mid kaas ka badan ayuu intuu soo laabto halkeedii ka sii wadi karaa.waa in xal loo helo tacadiyadii dhacay,hadiise aad shacabka Soomaaliyeed sidii Farmaajo 2017 kii ku soo galay siyaasad been ah isagoo aan xitaa wadan wax qorshe siyaasadeed  uu dalka ku hogaamin karo waxaad mari doontaa isla wadadaas.

3- Si uusan qoraalku inoo la dheeraan waa u muhiim dalka in lagu sameeyo ( Reform) The country needs to make changes in typically a social, political,economic) in order to improve it.waxii horey loo soo maray iyadoo laga duulayo,maxaa yeelay dowladnimada Soomaaliya waxey u bahaan tahay dib u qaabeyn xoogan oo aan aheyn wasiir hebelaa la bedelay iyo madaxweyne ayaa xafiiskii ku wareejiyey mid cusub.dalkaan u keen R/wasaare aad adiga soo xulatay ee aan laguu keenin maxaa yeelay qof laguu keenay oo aadan isla shaqeyn karin waxaa ka wanaagsan qof aad adiga keensato si aadan berito qof kale ugu eedeeyn waxii dalka ka halaabo.arinta ugu danbeysa ee aanu qormadeena maanta ku soo qatimeyno waa in aad si wanaagsan u garan karto dhaqanka Shacabka Soomaaliyeed amaba beelaha Soomaaliyeed kuwaasi oo iskugu jira kuwo waxa kaliya ay ku qanci karaan ay tahay xilal badan oo la siiyo iyo kuwo kaliya doonayo inuu dalkooda u hagaago oo kaliya u baahan in la xormeeyo madaxana loo saxaalo oo aan lagu hor cararin,waxii ay dalka xaq ugu leeyahiina la siiyo iyadoo aan loo boobeyn kuwo kale oo qeyrkood ah. Dalkaan wuu ka badan yahay Soomaali oo dhan kaliya waxey shacabku doonayaan in waxii horey u soo dhacayne dadkii geystay loo helo isla xisaabtan dhab ah inta hada muuqata ee la ogyahay dadkii geystayna ay joogaan. weliba madaxweyne Xasan Sheikhow waxaan shacabka la wadaagi karnaa adiga dowladii ku maalgelisay xiligii ay doorashadu socotay.ha ogaadeen siyaasiyiinta Soomaalida ineysan ku imaan doorasho shacab oo ay ku yimaadaan maalgelin shisheeye iyadoo ay sidaas tahay hadii aad dalka iyo dadka Soomaaliyeed ugu adeegi weysaan amaba aad siin weysaan adeega ay u baahan yahiin oo ah (Government Services),dadka ugu horeeya ee uu ku dhacayo burburka siyaasadeed ma ahan shacabka ee waa madaxda Soomaalida.

Qiso yar oo hada ka hor xiligii dowladii kacaanka ay jirtay ka dhacday magaalo ka mid ah gobolada dalka ayaa waxaa dhacday in haweeney dhulka miyiga ah oo caano keentay suuqa uu iyadoo aan xitaa laga iibsan caanahii uu nin dowlada hoose u shaqeeya (Minishiibiyada) uu weydiiyey canshuur, kedibna ay weysay wax ay siiso iyadoo ay weliba ka muuqatay Diif iyo haraad maadaama ay mudo soo lugeyneysay oo ay caanaha ka keentay dhul aad uga fogaa magaaladii ay keensatay caanaha. kedibna ninkii minishiibiyada ahaa waxuu ka qaatay Dhiishii caanaha aheyd markaas ayey lacag ka sii densatay haweeney la socotay oo iyada caanahii laga iibsaday sidaas ayeyna ku bixisay canshuurtii.

kedibna maxaa dhacay isla gebedhii Soomaaliyeed ee canshuurta laga qaaday ayaa iyadoo aan la ogeyn iney Uur laheyd halkii suuqa dhaxdiisa ku foolatay.Nasiib wanaag ninkii Minishiibiyada ahaa meel aan ka fogeyn ayuu canshuurtii ku qaadayey xitaa gabadhii ma caawin oo shaqadiisii ayuu iska sii watay isagoo arkayey waxa ka dhacayo goobtii ay ku umuleysay gabadha.kedibna waxaa

(Garbasaaradii,Shaashkii, ilyartii amaba ganbadii) ay wateen iska qaaday dumar kale oo sidaas gabadhii cawradeeda ugu qariyey kana dhaliyey ilmahii yaraa ee caloosheeda ku jiray. Isweydii What Kind of Government is That?.hadaba 39 sano kedib markii ay qisadaas ka dhacday dalka Soomaaliya isla qisadaas kuwo ka xun ayaa 5tii sano ee ina dhaaftay ka dhacay dalka Soomaaliya.

Shacabka hadaan la xormeyn karin yuusan siyaasi Soomaali ah masuuliyad sheegan iyagu ama ha is dilaano ama geed hoostiisa haku heshiiyaano ee faraha ha laga qaado intii dowlad magac u yaal ah dalkooda ay ka jiri laheyd,dowlad aan adeegkii ay xaqa u lahaayeen shacabka siin karin dowlad maahan.madax aan garaneyn waxa loo doortayna madax maahan.Soomaaliya waa dal mudo ku soo jiray mushkilad hadaan kuwii geystay loo helin sharci ay ka baqi karaan si kuwa imaan doona cashar ugu noqoto mushkiladu weligeed wey sii socon doontaa. madaxweyne Xasan Sheikh waxaa looga fadhiyaa inuu dalka u keeno R/wasaare iyo xukumad u danqanaysa shacabka dalkeena.qofkasta oo Soomaali ah wuu garanayaa waxa aanu ka hadleyno,laakinse waxaa lagu kala duwan yahay kaliya waa damiirka qofka iyo hadba siduu dalka iyo dadka qiimo ugu fadhiyo. la soco wararkeena danbe uiyo hadba waxii kyu soo kordha xaalada dalkeena.